Yerinden Edilme
Yerinden Edilme (Displacement), kişilerin, özellikle silahlı çatışma, yaygın şiddet, insan hakları ihlalleri veya doğal ya da insan kaynaklı felaketler sonucu, evlerinden veya alışılmış ikamet yerlerinden zorla ya da mecbur kalarak ayrılmaları durumudur. Bu kavram hem ülke içinde yer değiştirmeyi hem de sınır ötesi zorunlu göçü kapsayacak şekilde kullanılır.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu tarafından yayımlanan Ülkesinde Yerinden Edilmiş Kişilere İlişkin Kılavuz İlkeler’nde belirtildiği üzere, yerinden edilmenin keyfi olması yani hukuka aykırı sayılması durumları şunlardır: Ayrımcı politikalar (apartheid, etnik temizlik gibi), silahlı çatışmalarda sivil güvenliğinin gerektirmediği durumlar, kamu yararı gerekçesiyle büyük ölçekli gelişim projeleri ve afet durumları dışında zorunlu olmayan tahliyeler, kolektif cezalandırma amacıyla yapılan yerinden etmeler. Keyfi yerinden edilme söz konusu olduğunda, yerinden edilme süresi de gereksiz yere uzatılmamalıdır.
Uluslararası insani hukukta, sivillerin zorunlu yerinden edilmesi hem uluslararası hem de uluslararası olmayan çatışmalarda yasaklanmış olup, bu yasağa uyulmaması savaş suçu sayılır. Ancak sivillerin güvenliği veya zorunlu askeri nedenlerle yerinden edilme mümkün olabilir.
Yerinden edilme hakkı ihlal edildiğinde, mağdurların korunması ve insani yardım sağlanması uluslararası toplumun sorumluluğundadır. Afrika Birliği’nin Yerinden Edilenlerin Korunması ve Yardımı Sözleşmesi (Kampala Sözleşmesi) gibi bölgesel düzenlemeler de bu korumayı güçlendirmektedir.
