Vatansız Kişi

madde14 sitesinden
Jaakpaat (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 09.06, 27 Nisan 2016 tarihli sürüm (1 revizyon içe aktarıldı)
(fark) ← Önceki hâli | En güncel hâli (fark) | Sonraki hâli → (fark)
Şuraya atla: kullan, ara

 Vatansız kişi; kendi yasalarının işleyişi içinde hiçbir devlet tarafından vatandaş[1] olarak sayılmayan bir kişi anlamına gelir. 1948 yılında kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin 15. maddesinde "herkesin bir vatandaşlığa hakkı olduğu ve hiç kimsenin keyfi olarak vatandaşlığından veya vatandaşlığını değiştirme hakkından yoksun bırakılamayacağını" düzenlenerek, "vatandaşlığın" temel bir hak olduğu kabul edilmiştir.


Vatandaşlığı İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde yer bulacak kadar önemli bir konuma getiren sebep ise çoğu durumda bireyin belirli haklardan ve korumalardan yararlanmasında, vatandaşlığın esas olmasıdır. Vatandaşlık bir anlamda, vatandaşlığın doğasında olan hakların kullanılmasında istikrar sağlayarak, bireyleri güvence altına alır.


Vatansızlık -bunlarla sınırlı olmamakla beraber- şu sebeplerle ortaya çıkabilir[2];

a) Yasaların uyuşmazlığı: Ülkeler arasındaki farklı uygulama ve düzenlemeler nedeniyle, kişi vatansız kalabilir. Örneğin; kişinin doğduğu A Devleti, vatandaşlığı, nesep yolu ile (kanbağı - jus sanguinis) verirken, ebeveynlerin vatandaşlığını taşıdığı B Devleti doğum yeri ile (jus soli) veriyorsa kişi vatansız kalabilir. Zira hem doğduğu devlet hem de ebeveynlerinin vatandaşı olduğu devlet bakımından vatandaşlık şartlarını taşımamaktadır.

b) Toprakların devredilmesi: Devletin bağımsızlığını kazanması, dağılması, yeni bir devletin kurulmasıyla da egemenliğin geri verilmesi durumlarında kişi vatansız kalabilir. Her ne kadar büyük kitleleri ilgilendiren bu gibi durumlarda vatansızlığın önlenmesi ve bireylerin korunması için yasal düzenlemeler hayata geçirilse de, özellikle uzun süreli belirsizlik dönemlerinde kişiler vatansız kalabilmektedirler.

c) Devletlerin uygulamaları: Devletlerin evlilik ile ilgili kanunlarında bulunan boşluklar, idari uygulamalar, belirli bir gruba yönelik ayrımcılık ve nüfus kaydı ile ilgili kanunlar kişilerin vatansız kalmaları sonuçlarını doğurabilir.

d) Bireylerin işlemleri: kişiler başka bir vatandaşlık kazanmadan önce, mevcut vatandaşlık haklarından vazgeçebilirler ya da hatalı bilgilendirme nedeniyle, idari uygulamalar neticesinde, istemeden vazgeçmiş sayılabilirler.


Uluslararası hukukta ise vatansız kişiler, ilk kez 1954 tarihli Vatansız Kişilerin Statüsüne İlişkin Sözleşme'ye konu olmuşlar ve bu kişilerin temel hak ve özgürlüklerinin olası en geniş uygulamasının güvence altına alınması hedeflenmiştir. Bu sözleşme ile "vatansız kişi" terimi için uluslararası hukukta kabul gören bir tanım yapılırken, ekonomik, sosyal ve siyasi alanlarda vatansız kişilerin koruma altına alınan haklarının çerçevesi çizilmiştir.


  1. Bazı Devletler yasal bağı belirtmek için Milliyet/Uyrukluk ifadesini kullanırlarken, diğer devletler ise Vatandaşlık sözcüğünü kullanmaktadırlar. Yazıda iki sözcük, eşanlamlı olarak kullanılmıştır.
  2. Vatansız Kişilere İlişkin Sözleşmelere Katılım ve Bilgi Paketi; sf:4-5;BMMYK; Ocak 1999

Kaynak: Sorularla İnsan Hakları; İnsan Hakları Gündemi Derneği


Temel terimler.jpg
Temel Terimler

Mülteci · Göçmen · Sığınmacı · Vatansız Kişi · İklim Mültecileri · Ülkesinde Yerinden Edilmiş Kişiler · İnsan Ticareti · İnsan Kaçakçılığı · Geçici koruma · Uydu Kent · Kabul Merkezi · Coğrafi Sınırlama · Geri Göndermeme İlkesi · Diğer terimler için tıklayınız...