Kanun Dışı, Keyfi ve Yargısız İnfazların Etkili Bir Şekilde Önlenmesi ve Soruşturulması Hakkında Prensipler sayfasının kaynağını görüntüle

&nbsp;HUKUKDIŞI, KEYFİ VE KISAYOLDAN İNFAZLARIN&nbsp;ETKİLİ BİÇİMDE ÖNLENMESİ VE SORUŞTURULMASINA&nbsp;DAİR PRENSİPLER

<br>''Ekonomik ve Sosyal Konseyin 1989 tarihli ve 1989/65 sayılı Kararıyla&nbsp;kabul edilmiştir.''

<br>'''Önleme'''
<br>1. Devletler hukukdışı, keyfi ve kısayoldan infazları kanunla yasaklar;&nbsp;bu tür infazların ceza kanununa göre suç olarak düzenlenmesini ve bu<br>suçun ağırlığını dikkate alan gerekli cezalar ile cezalandırılmasını sağlar.&nbsp;Savaş durumu veya savaş tehdidi, iç siyasal istikrarsızlık veya her hangi&nbsp;bir olağanüstü durum gibi istisnai şartlar, bu tür infazları haklı göstermek&nbsp;için ileri sürülemez. İç silahlı çatışma durumunda, kamu görevlileri&nbsp;tarafından veya resmi sıfatla hareket eden başka kimseler tarafından veya&nbsp;resmi görevlilerin teşviki veya rızası veya muvafakati ile hareket eden&nbsp;kimseler tarafından aşırı veya yasadışı zor kullanıldığı durumlarda ve&nbsp;ölümle sonuçlanan nezaret altındaki durumlarda veya bu durumların&nbsp;dışında da başka hiç bir hal ve şart altında bu tür bir infaz yapılamaz. Bu&nbsp;yasak, hükümet makamları tarafından verilen emir ve talimatlardan da&nbsp;üstündür.

<br>2. Hükümetler hukukdışı, keyfi ve kısayoldan infazları önlemek için&nbsp;yakalama, gözaltına alma, gözaltında tutma, nezarete alma ve&nbsp;hapsetmeden sorumlu olan, ve ayrıca zor ve silah kullanma yetkisine sahip&nbsp;olan kamu görevlileri üzerinde bir dizi açık talimatlar vermek de dahil,&nbsp;sıkı bir denetim uygular.

<br>3. Üst düzey görevlilerin veya kamu makamlarının bu tür hukukdışı,&nbsp;keyfi ve kısayoldan infaz için başkalarını yetkilendiren veya teşvik eden<br>emirler vermeleri Hükümetler tarafından yasaklanır. Herkesin bu tür&nbsp;emirleri reddetme hakkı ve ödevi vardır. Kanun adamları eğitilirken<br>yukarıdaki hükümler üzerinde önemle durulur.



4. Öldürülme tehdidi alan kişiler de dahil, hukukdışı, keyfi veya&nbsp;kısayoldan infaz tehlikesi ile karşılaşan kişilere ve gruplara yargısal veya<br>başka yöntemlerle etkili koruma sağlanır.&nbsp;



5. Bir kimsenin iradesi hilafına bir ülkeye geri gönderildiği veya iade&nbsp;edildiği takdirde hukukdışı, keyfi veya kısayoldan infaz mağduru<br>olabileceğine inanmak için maddi nedenler bulunması halinde, o ülkeye&nbsp;gönderilemez veya iade edilemez.

<br>6. Hükümetler, özgürlüğünden yoksun bırakılan kişilerin resmi&nbsp;binalardaki nezaret yerlerinde tutulmalarını ve bu kişilerin nezaretleri ve<br>nerede oldukları, ayrıca nakilleri hakkında hemen yakınlarına ve&nbsp;avukatlarına veya güvenilebilecek diğer kimselere doğru bilgilerin<br>verilmesini sağlar.&nbsp;

<br>7. Yetkili müfettişler veya buna eşdeğerde bağımsız görevliler sağlık&nbsp;personeli ile birlikte nezaret yerlerinde düzenli olarak teftiş yaparlar; bu<br>müfettişler tam bağımsızlık güvencelerine sahip olarak bu görevlerini&nbsp;yerine getirirken önceden haber vermeksizin kendiliklerinden teftiş<br>yapmaya da yetkilidirler. Müfettişler hiç bir sınırlamaya tabi olmaksızın,&nbsp;nezaret yerlerinde bulunan herkese ve bu kişilerle ilgili kayıtlara<br>ulaşabilirler.&nbsp;



8. Hükümetler diplomatik görüşmeler yapma, şikayetçilerin&nbsp;uluslararası ve yargısal organlara ulaşmalarını sağlama, kamuya açıklama &nbsp;yapma gibi tedbirler almak suretiyle hukukdışı, keyfi ve kısayoldan&nbsp;infazların önlenmesi için her türlü çabayı gösterirler. Bu tür infaz<br>haberlerini soruşturma ve bu tür uygulamalara karşı etkili tedbir almak&nbsp;için uluslararası mekanizmalar kullanılır. Kendi ülkesi üzerinde<br>hukukdışı, keyfi ve kısayoldan infazların meydana geldiğine dair makul&nbsp;kuşkular bulunan ülkelerin Hükümetleri de dahil bütün Hükümetler, konu&nbsp;üzerinde bir uluslararası soruşturma yürütülmesi için tam bir işbirliği&nbsp;yaparlar.

<br>'''Soruşturma'''
<br>9. Hukukdışı, keyfi ve kısayoldan infazdan kuşkulanılan bütün&nbsp;olaylarda ve ayrıca yukarıdaki şartlarda doğal olmayan bir ölümün&nbsp;meydana geldiğine dair yakınların şikayetçi olması veya güvenilir&nbsp;kaynaklardan haber alınması halinde, hemen tam ve tarafsız bir&nbsp;soruşturma yapılır. Hükümetler bu tür soruşturmaların yapılması için soruşturma yapacak organları ve usulleri oluştururlar. Soruşturmanın&nbsp;amacı ölüm nedenini, tarzını ve zamanını, bundan sorumlu olan kişiyi ve&nbsp;bu ölüme yol açmış olabilecek davranış veya uygulamayı belirlemektir.&nbsp;Soruşturma yeterli bir otopsi yapılmasını, bütün fiziksel ve belgesel&nbsp;delillerin toplanmasını, analizini ve tanık ifadelerini içerir. Soruşturma, bu&nbsp;ölümün doğal ölüm, kaza ile ölüm, adam öldürme ve intihardan hangisi&nbsp;olduğunu tespit eder.

<br>10. Soruşturma makamı, soruşturma için gerekli her türlü bilgiyi elde&nbsp;etme yetkisine sahiptir. Etkili bir soruşturma yapabilmeleri için<br>soruşturmayı yürüten kimselere gerekli mali imkanlar ve teknik donanım&nbsp;sağlanır. Soruşturmayı yapan kimseler bir infaz olayına karıştığı iddia&nbsp;edilen görevlileri getirtmeye ve ifade vermeye zorlama yetkisine sahiptir.&nbsp;Aynı yetki tanıklar için de kullanılabilir. Soruşturmayı yapanlar bu amaç&nbsp;için tanıklara ve olaya karıştığı iddia edilen görevlilere celpname&nbsp;gönderme ve ifade vermelerini isteme yetkisine sahiptirler.

<br>11. Yürürlükte bulunan soruşturma usullerinin uzmanlık veya&nbsp;tarafsızlık öngörmemesi nedeniyle veya konunun önemi karşısında veya<br>açık bir kötüye kullanma tarzını içermesi nedeniyle yetersiz kalması&nbsp;halinde ve mağdurun ailesi tarafından bu yetersizlikler konusunda veya<br>diğer önemli nedenlerle şikayet edilmesi halinde, Hükümetler&nbsp;soruşturmaları bağımsız bir inceleme komisyonuna veya benzeri bir usule<br>göre yaptırır. Bu komisyon üyeleri şahsiyetleri bakımından tarafsızlıkları,&nbsp;yeterlilikleri ve bağımsızlıkları ile tanınmış kişiler arasından seçilir.<br>Komisyon üyeleri özellikle incelemeye tabi olan kurumlara, kuruluşlara&nbsp;veya kişilere karşı bağımsız olurlar. Komisyon, soruşturma için gerekli&nbsp;her türlü bilgiyi elde etme yetkisine sahip olur ve Komisyon soruşturmayı&nbsp;bu Prensiplerde gösterildiği biçimde yürütür.

<br>12. Ölen kişinin cesedi bir doktor tarafından ve eğer mümkün ise adli&nbsp;tıp alanında bir patoloji uzmanı tarafından yeterli bir otopsi yapılmadıkça&nbsp;gömülmez. Otopsiyi yapanlar bütün soruşturma verilerine ulaşma, cesedin&nbsp;bulunduğu yere ve ölümün meydana geldiği düşünülen yere gitme&nbsp;hakkına sahiptir. Eğer ceset gömüldükten sonra bir soruşturma yapma&nbsp;gereği ortaya çıkmış ise, ceset otopsi yapılmak üzere hemen ve tamamen&nbsp;mezardan çıkarılır. Mezar açıldıktan sonra sadece iskelet kalıntılarıyla&nbsp;karşılaşılmış ise, bu kalıntılar dikkatlice çıkarılır ve kalıntılar üzerinde&nbsp;antropolojik tekniklere uygun olarak çalışılır.

<br>13. Ölen kişinin bedeni üzerinde otopsi yapacak kişilere tam ve doğru&nbsp;bir inceleme yapabilmelerine imkan verecek kadar süre tanınır. Yapılan&nbsp;otopsiyle en azından ölünün kimliği ve ölüm nedeni ve ölüm tarzı&nbsp;belirlenmeye çalışır. Ölüm zamanı ve yeri de mümkün olduğu kadar&nbsp;belirlenmeye çalışılır. Soruşturmanın varacağı sonuçların&nbsp;belgelenebilmesi ve desteklenebilmesi için ölünün ayrıntılı olarak&nbsp;çekilmiş renkli fotoğrafları otopsi raporuna eklenir. Otopsi raporunda&nbsp;işkence delili olan izler de dahil, ölüdeki bütün yaraların tasvir edilmesi<br>zorunludur.&nbsp;

<br>14. Objektif sonuçlara varılmasını sağlamak için otopsi yapanların,&nbsp;potansiyel olarak olaya karışmaları mümkün kişi veya teşkilat veya<br>kuruluşlara karşı tarafsız ve bağımsız şekilde görev yapabilmeleri&nbsp;zorunludur.

<br>15. Şikayetçiler, tanıklar ile soruşturmayı yapanlar ve onların aileleri,&nbsp;şiddete, tehdide veya her türlü baskıya karşı korunur. Hukukdışı, keyfi<br>veya kısayoldan infazlara potansiyel olarak karışmış olmaları mümkün&nbsp;olan kişiler, şikayetçiler ve tanıklar ile onların ailelerinin ve ayrıca<br>soruşturmayı yürütenlerin üzerinde bulundukları doğrudan veya dolaylı&nbsp;bütün amirlik ve denetim görevlerinden alınırlar.

<br>16. Ölenin ailesi ve hukuki temsilcileri, muhakemenin her aşamasından&nbsp;ve soruşturma ile ilgili bütün bilgilerden haberdar edilirler ve bu bilgileri&nbsp;edinmeleri sağlanır; ayrıca bu ailenin ve hukuki temsilcilerin başka&nbsp;deliller sunmaya hakları vardır. Ölenin ailesinin tıp veya başka alanda&nbsp;yetkili bir uzmanı otopside bulundurma hakkı vardır. Ölen kimsenin&nbsp;kimliği tespit edildikten sonra ölüm tutanağı ailesine gönderilir ve ölenin&nbsp;ailesi veya yakınları derhal bilgilendirilir. Soruşturmanın tamamlanması&nbsp;üzerine ölenin cesedi ailesine veya yakınlarına teslim edilir.

<br>17. Bu soruşturmalarda uygulanan yöntem ve varılan sonuçlar&nbsp;hakkında makul bir süre içinde yazılı bir rapor hazırlanır. Rapor hemen&nbsp;kamuya açıklanır; raporda yapılan araştırmanın kapsamı, usulleri ve&nbsp;delilleri değerlendirmede kullanılan metotlar ile tespit edilen olaylara ve&nbsp;uygulanabilir olan hukuka dayanılarak ulaşılan sonuçlar ve tavsiyeler yer&nbsp;alır. Raporda ayrıca, meydana geldiği tespit edilen özgün olaylara ve bu&nbsp;tespitlerin dayanağı olan delillere ayrıntılı olarak yer verilir ve kendilerini&nbsp;korumak amacıyla kimlikleri saklanan tanıklar hariç, ifade vermiş olan&nbsp;tanıkların adlarının yer aldığı bir liste bulunur. Hükümet makul bir süre&nbsp;içinde bu soruşturma raporuna ya bir karşılık verir veya bu rapor&nbsp;karşısında bundan sonra yapılacak işlemleri belirtir.

<br>'''Yargılama'''
<br>18. Hükümetler egemenlikleri altındaki her hangi bir bölgede&nbsp;Hukukdışı, keyfi veya kısayoldan infazlara katıldıkları soruşturmayla&nbsp;tespit edilen kimselerin adalet huzuruna çıkarılmalarını sağlar.&nbsp;Hükümetler bu kimseleri ya adalet huzuruna çıkarır veya bu kimseleri&nbsp;yargı yetkisini kullanmak isteyen diğer ülkelere iade eder. Faillerin ve&nbsp;mağdurların kim olduklarına ve nerede olduklarına, bunların&nbsp;milliyetlerine veya suçun nerede işlendiğine bakılmaksızın, bu ilke&nbsp;uygulanır.

<br>19. Yukarıdaki üçüncü Madde saklı kalmak kaydıyla, bir amirin veya&nbsp;bir kamu makamının verdiği emirler hukukdışı, keyfi veya kısayoldan<br>infazları haklı göstermek için ileri sürülemez. Emirleri altındaki görevliler&nbsp;tarafından yapılan bu tür eylemleri önlemek için makul imkanlara sahip&nbsp;oldukları halde bunları önlemeyen amirler, memurlar veya diğer kamu&nbsp;görevlileri de bu eylemlerden ötürü sorumlu tutulurlar. Savaş durumu,&nbsp;sıkıyönetim veya olağanüstü durum da dahil hiç bir hal ve şartta&nbsp;hukukdışı, keyfi veya kısayoldan infazlara katıldığı iddia edilen kimselere&nbsp;kovuşturmadan muafiyet tanınamaz.

<br>20. Hukukdışı, keyfi veya kısayoldan infaz mağdurlarının aileleri ve&nbsp;bakmakla yükümlü oldukları kimseler makul bir sürede verilebilecek adil<br>ve yeterli bir tazminat alma hakkına sahiptirler.&nbsp;

<br>* Ekonomik ve Sosyal Konsey 1989/65 sayılı kararının 1. Paragrafında,&nbsp;Hukukdışı, Keyfi ve Kısayoldan İnfazların Etkili bir biçimde Önlenmesi&nbsp;ve Soruşturulmasına dair Prensipler'in, ulusal mevzuatta ve&nbsp;uygulamalarda Hükümetler tarafından dikkate alınmasını ve saygı<br>gösterilmesini tavsiye etmiştir.&nbsp;<br><br>

[[Category:Uluslararası_Sözleşmeler]]