Gönüllü Geri Dönüş

Mülteci hukuku, esas olarak, zulüm tehdidi altında olan insanlara koruma sağlamayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda ulusal ve uluslararası alanda hukuki düzenlemeler yapılmış, sözleşmeler imzalanmış ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği gibi uluslararası mekanizmalar kurulmuştur. Tüm bu çabaların ilk aşaması, zulüm tehdidi altındaki bu insanlara öncelikle ve acilen koruma sağlayarak, temel insan haklarına erişimlerinin sağlanması ve insanca yaşam şartlarına kavuşmalarının temin edilmesidir.

Bu ilk müdahale ve koruma elbette çok önemli ve hayati değerdedir. Ancak bu ilk korumanın ardından sunulacak kalıcı çözümler, bu insanların hayatlarına devam edebilmeleri açısından vazgeçilmez bir unsurdur.

Ülkesini terk etmek zorunda kalan insanlar için, evlerine geri dönebilme şansını tekrar yakalamak, elbette her zaman istenilen bir kalıcı çözümdür. Ülkesindeki şartların iyileşmesi ile gönüllü geri dönüş yolu açılan mülteciler için Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği bazı temel standartlar belirlemiştir. Fiziki güvenlik, yasal güvenlik, maddi güvenlik ve toplumsal uzlaşı başlıkları altında toplanan ilkeler, kişilerin güvenlik içerisinde geri dönmeleri veya yeniden yerleşmeleri için gerekli olan temel koşulları ifade eder.

Fiziki Güvenlik başlığı ile a) Şiddet ve aşağılanmanın olmaması b) Güvenlik güçleri, adli makamlar ve insan hakları kuruluşlarının yeniden yapılanmasına yönelik adımlar c) Kara mayınları ve patlamamış benzeri mühimmatın olmaması ve d) Genel güvenlik koşullarında iyileşme olarak tanımlanmış;

Yasal Güvenlik başlığı ile a) Geri dönüşün önündeki yasal ve idari engellerin kaldırılmasıb) Vatandaşlık, af, mülk, kayıt, belgelendirme ve geri dönüşü mümkün kılan yasal çerçeveye yönelik düzenlemelerc) Bağımsız yargı da dahil insan hakları ihlallerini önleyici mekanizmalar öngörülmüş;

Maddi Güvenlik başlığı ile a) Geri dönüşün ilk safhalarında, yaşamı idame ettirebilmenin araçları olarak barınma, su, sağlık ve eğitim gibi temel hizmetlere ve istihdam olanaklarına erişim b) Hizmetlere erişimde ayırımcılık yapılmaması (sağlık hizmetleri, eğitim..vb) c) Geri dönüşün olduğu yerlerde gelen nüfusu absorbe etme kapasitesini artırma d) Ekonomik olarak ayakta kalmayı ve gelir getirici faaliyetleri desteklemek;

Toplumsal Uzlaşı başlığı ile ise a) Yerinden olmuş kişilerle yerleşik halk arasında eşitliği teşvik etmek veb) Güven oluşumu ve birlikte yaşamayı destekleyecek yapı ve mekanizmalar "Gönüllü Geri Dönüşün Asli Öğeleri" olarak tanımlanmıştır.

Bu tanımlar, gönüllü, güvenli ve saygın "gönüllü geri dönüşler" için asli öğeleri oluştururken, bu dönüş kararının, öncelikle, kişinin özgür ve bilinçli seçimi olması zorunludur.

---

Kaynak: Sorularla İnsan Hakları; İnsan Hakları Gündemi Derneği