AİHM - Bilgi Notu; Toplu sınırdışı uygulamaları

madde14 sitesinden
Şuraya atla: kullan, ara

 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından yayınlanan “Toplu Sınırdışı Uygulamaları” başlıklı bilgi notunun İngilizce tam metni için tıklayınız.

Bilgi notunun Türkçe çevirisine pdf formatında erişmek için tıklayınız.


Toplu sınırdışı uygulamaları


4 Numaralı Protokolün 4. Maddesi: yabancıların topluca sınırdışı edilmeleri yasağı ==


“Toplu sınırdışı” = bir grup yabancı içerisindeki her bireyin durumunun makul ve nesnel biçimde incelenmesi sonucunda uygulanan sınırdışı tedbirleri hariç olmak kaydıyla, yabancıların grup olarak bir ülkeyi terke zorlama tedbiridir.


4 Numaralı Protokolün 4. Maddeleri ihlal edildiği davalar


AİHM iki davada 4 Numaralı Protokolün 4. Maddesinin ihlal edildiğine hükmetmiştir:

  • Čonka – Belçika Davası, 05.02.2002: 4 Numaralı Protokolün 4. Maddesi ihlal edilmiştir: (Roman kökenli Slovakya
    vatandaşlarına uygulanan) sınırdışı usulü, ilgililerin her birinin kişisel durumlarının gerçek anlamıyla ve tek tek dikkate alındığını gösterir yeterli güvencelerden yoksun idi. AİHM’ye göre takip edilen usul, toplu sınırdışı işlemi uygulandığı
    yönündeki kuşkuyu bütünüyle izale edecek nitelikte değildi. Bu kuşkuyu pekiştiren pek çok etken vardı: siyasi makamlar önceden ilgili merciye bu tarz işlemlerin uygulanmasına yönelik talimatlar vermişlerdi; ilgili bütün yabancıların aynı anda polis karakoluna intikalleri istenmişti; bölgeyi terk etmeleri ve yakalanmaları ile ilgili tebliğ edilen emirlerde kullanılan ifadeler birbirinin aynı idi; yabancılar avukatla güçlükle temasa geçebilmişlerdi; sığınma usulü tamamlanmamıştı.
  •  Hirsi Jamaa ve Diğerleri – İtalya Davası, Büyük Daire Kararı, 23.02.2012: Bu dava, Libya’dan gelirken İtalyan makamları tarafından denizde durdurulup yakalanan ve Libya’ya geri gönderilen Somalili ve Eritreli göçmenlerle ilgili idi.
    AİHM, başvuranların Sözleşmenin 1. Maddesi bağlamında İtalya’nın yetki alanına girmiş olduklarını kaydetmiştir: başvuranlar, gemilere bindikleri zamanla Libya makamlarına teslim edildikleri zaman arasındaki süre zarfında sürekli ve münhasıran İtalyan mercilerinin hukuki ve fiili kontrolü altında idiler. 
    Bu davada AİHM’den ilk kez 4 Numaralı Protokolün 4. Maddesinin, yabancıların ulusal topraklar dışında üçüncü bir Devlete sınırdışı edilmelerine ilişkin bir davada uygulanıp uygulanmayacağını incelemesi istenmiştir. AİHM “yetki çevresi” kavramı gibi sınırdışı kavramının da özünde ulusal/bölgesel nitelik arz ettiğini kaydetmiş, fakat bir Devletin istisnai olarak yetkisini ulusal toprakları dışında kullandığı hallerde, o Devlet tarafından kullanılan bu sınır ötesi yetkinin toplu sınırdışı halini aldığını kabul edebileceğine karar vermiştir (AİHM bu davada başvuranların İtalya’nın yetki çevresinde olduğuna hükmetmiştir). Başvuranların Libya’ya nakli, her birinin kişisel durumu incelenmeksizin gerçekleştirilmiştir. İtalyan mercileri başvuranları yalnızca gemiye bindirmiş ve Libya’da gemiden indirmişlerdir. AİHM, başvuranlara uygulanan işlemin toplu sınırdışı niteliği taşıdığına ve 4 Numaralı Protokolün 4. Maddesinin ihlal edildiğine hükmetmiştir.
    AİHM ayrıca:
    3. Maddenin (insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele yasağı) iki bakımdan ihlal edildiğine hükmetmiştir: zira başvuranlar Libya’da kötü muameleye maruz kalma veya Somali ya da Eritre’ye iade riskiyle karşı karşıya bırakılmışlardı. AİHM, şartlardan bütünüyle haberdar olan İtalyan makamlarının başvuranları Libya’ya göndermekle Sözleşmenin yasakladığı bir muameleye maruz kalma tehlikesine attıklarını, kendilerini keyfi şekilde menşei ülkelerine geri gönderilme riskinden koruyacak yeterli güvencelerin bulunmadığını bildiklerini veya bilmekle yükümlü olduklarını kaydetmiştir.
    3. Madde ile bağlantılı olarak 13. Maddenin (etkili başvuru hakkı)ihlal edildiğine hükmetmiştir: zira başvuranlar sınırdışı tedbiri uygulanmadan önce yetkili bir merciye şikayette bulunma ve taleplerinin ayrıntılı ve kapsamlı biçimde
    değerlendirilmesini temin etme imkanından mahrum bırakılmışlardı.
    4 Numaralı Protokolün 4. Maddesi ile bağlantılı olarak 13. Maddesinin ihlal edildiğine hükmetmiştir: zira gemide bulunan askeri personel hakkında başvurulabilecek ceza yolu, askıya alma etkisi kriterine uygun değildi.


Diğer davalar


Becker – Danimarka Davası, 03.10.1975: Gazeteci ve ayrıca “Çocukların Korunması ve Uluslararası Güvenlik” adlı bir
kuruluşun müdürü olan başvuran, Danimarka’ya gelen 199 Vietnamlı çocuğun Vietnam’a geri gönderilmesinin 4 Numaralı Protokolün 4. Maddesinin ihlali anlamına geleceğini iddia etmekteydi.
Başvuru kabul edilemez ilan edilmiştir: Danimarka grup üyelerinin her birinin durumunu ayrı ayrı değerlendirmeyi kabul ettiği için ve çocuklardan bir kısmının iadesinin kalmalarına nazaran kendilerinin menfaatlerine daha uygun olması
nedeniyle toplu sınırdışı sorunu ortadan kalkmıştır.


Sultani – Fransa Davası, 20.09.2007: 4 Numaralı Protokolün 4. Maddesi ihlal edilmemiştir: Yetkili makamlar, iltica
başvurularını reddettikleri kararlarında Afganistan’daki genel durumu, başvuranın kişisel durumuyla ilgili beyanlarını ve geri gönderilmesi halinde maruz kalacağını iddia ettiği riskleri dikkate almışlardır. Dolayısıyla, başvuranın durumu bireysel
olarak incelenmiş ve sınırdışı edilmesi için yeterli gerekçeler gösterilmiştir. 


Başvuranların 4 Numaralı Protokolün 4. Maddesinin ihlal edildiği öne sürülen derdest davalar


Bu davalarda başvuranlar ayrıca sınırdışı edilmeleri durumunda 3. Maddeye (insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele yasağı) aykırı muamele riskiyle karşı karşıya olduklarını iddia etmektedirler:


F.Z. – Fransa ve Yunanistan Davası (no. 1453/10, başvuru 11.01.2010 tarihinde yapılmıştır) Olguların izahı Fransızcadır: Bir Afgan vatandaşı, Fransa’da toplu sınırdışı işlemine maruz bırakıldığından şikayetçidir.


Alisina Sharifi ve Diğerleri – İtalya ve Yunanistan Davası (no. 16643/09, başvuru 25.03.2009 tarihinde yapılmıştır) Olguların izahı Fransızcadır: 35 başvuran (32 Afgan, 2 Sudan ve 1 Eritre vatandaşı) sınır polisi tarafından İtalya’nın farklı
limanlarında yakalanmış ve iddialara göre sınır polisi kendilerini derhal Yunanistan’a geri göndermiştir. Başvuranlar, diğer hususların yanısıra İtalya’dan toplu halde sınırdışı edildiklerinden şikayetçidirler.


Ayrıca bkz: Bilgi Notu: Dublin davaları ve Bilgi Notu: Sınırdışı ve iade uygulamaları.


Basın İrtibat:
Céline Menu-Lange
Tracey Turner-Tretz
tel: +33 3 90 21 42 08
(Bu bilgi notunun Türkçe çevirisi, Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı’nın katkılarıyla hazırlanmıştır.)


Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi · AİHM Kararları · Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtüzüğü


Raporlar.jpg
Raporlar

Konuya Göre: Türkiye · Suriye · Yunanistan · Avrupa · Ortadoğu · Afrika · Asya · LGBTQ+ · İklim Mültecileri
Yıllara Göre: 1989 · 1999 · 2000 · 2001 · 2002 · 2003 · 2004· 2005 · 2006 · 2007 · 2008 · 2009 · 2010 · 2011 · 2012 · 2013 · 2014 · 2015 · 2016 · 2017 · 2018 · 2019 · 2020 · 2021 · 2022 · 2023